1.WSTĘP
Sytuacja dziecka nadpobudliwego jest problemem złożonym. Często wiąże się z odrzuceniem przez rówieśników z powodu zachowań wynikających ze schorzenia, jakim jest ADHD. Dziecko takie popada w częste konflikty, reaguje nieadekwatnie do sytuacji, nie panuje nad swoimi emocjami.
Na świecie uważa się, że 3 – 20% dzieci może być dotkniętych schorzenie nadpobudliwości psychoruchowej, w Polsce na ten temat nie ma dokładnych danych.
2. ADHD – co to takiego?
ADHD to skrót od angielskiej nazwy Attention Deficit Hiperactivity Disorder, czyli "Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi" (często nazywany po prostu "zespołem nadpobudliwości psychoruchowej"). Jest to coraz bardziej dotkliwy problem społeczny.
3. Przyczyny ADHD
Jest to dysfunkcja układu nerwowego uwarunkowana w głównej mierze genetycznie, a więc jeśli matka lub ojciec byli dziećmi nadpobudliwymi to prawdopodobieństwo, że będą borykali się z tym problemem u swoich dzieci jest duże około 50%. Prawdopodobieństwo pojawienia się tego zespołu jest trzykrotnie częstsze u chłopców niż u dziewczynek.
Powstanie ADHD wiąże się też z wpływem czynników poza genetycznych.
Należą do nich m. in. wcześniactwo, picie alkoholu, palenie papierosów, zażywanie narkotyków i leków przez matkę w czasie ciąży, ekspozycja na wysokie stężenie ołowiu we wczesny dzieciństwie oraz urazu mózgu, zwłaszcza uszkodzenie kory przedczołowej.
4. Cechy charakterystyczne dla dziecka z problemem ADHD
Nadpobudliwość psychoruchowa dotyczy czynności psychicznych i motorycznych. Występuje w postaci:
- wzmożonego pobudzenia ruchowego: nieustanne kręcenie się, zmiany pozycji ciała, ciągłe manipulowanie wokół własnej osoby (szukanie garderoby, guzików, ogryzanie paznokci itp.),
- nadmiernej reaktywności emocjonalnej: w zachowaniu dziecka występuje: drażliwość, agresywność lub płaczliwość, lękliwość. Dziecko wykazuje się małą wytrwałością, zniechęca się w sytuacjach trudnych, jest mało odporne na niepowodzenia. Cechuje się niedojrzałością i niezrozumieniem emocjonalnym,
- specyficznych zaburzeń funkcji poznawczych: wszystkie nowe bodźce zwracają uwagę dziecka. U dziecka występuje słaba koncentracja, mała wytrwałość, nadmierna przerzutność i brak selektywnej uwagi, szybkie męczenie się. Konsekwencją tych zaburzeń jest „roztrzepanie” dziecka, zapominanie, chaotyczność i słaba organizacja działania, co mimo dobrej sprawności intelektualnej dziecka, może wpływać na osłabienie wyników w nauce.
5. Jak pomóc dziecku nadpobudliwemu psychoruchowo?
Aby dzieci nadpobudliwe były szczęśliwe i zdrowe, trzeba im zapewnić środowisko, w którym panuje porządek i stabilizacja.
Konsekwencja, zaplanowany dzień, jasne zasady, systematyczność – to dla dziecka bardzo ważne, ponieważ stwarza mu poczucie bezpieczeństwa.
1. Należy otaczać dziecko atmosferą ciepła emocjonalnego, spokoju, życzliwości i zrozumienia dla jego problemów. Sprawić, aby czuje się bezpiecznie.
2. Należy zaakceptować występujące u dziecka przejaw nadpobudliwości psychoruchowej. Trzeba zrozumieć, że zachowania te nie są spowodowane „złą wolą” dziecka.
3. Nie można karać (zwłaszcza używać przemocy fizycznej) przejawów nadpobudliwości. Może się ona przerodzić w zachowanie agresywne. W domu, pod kontrolą rodziców dziecko może być grzeczne i nie sprawiać kłopotów, natomiast po wyjściu spod skrzydeł rodziców odreagowywać ze zdwojoną siłą.
4. Należy uprościć styl życia.
5. Dziecko musi otrzymywać krótkie komunikaty:
Zamiast:
„Znowu wróciłeś z podwórka w tych zabłoconych butach i wchodzisz na dywan”
Trzeba mówić:
„zdejmij buty” lub „buty” i upewnić się czy dziecko usłyszało: „proszę powtórz”.
6. Należy dzielić dziecku zdania na etapy:
Jeśli powiemy „sprzątaj pokój”, to mino, że dziecko chce to zrobić, nie wie jak. Posprząta, jeśli dostanie polecenie: „zdejmij rzeczy z krzesła”, a teraz „włóż je do szafy”.
7. Należy stworzyć warunki sprzyjających wypowiadaniu się, okazywaniu przeżywanych uczuć. W ten sposób dziecko będzie mogło odreagować, wyciszyć się.
8. Trzeba dostrzegać nawet niewielką poprawę w postępowaniu dziecka, wzmacniać pozytywnie przejawy zachowania. Chwalić każde, nawet najmniejsze przejawy chęci poprawy.
9. Należy konsekwentnie egzekwować od dziecka przestrzegania określonych norm i ustaleń (np. stałe godziny na naukę, zabawę itp.).
10.Zapoznać dziecko ze stałym systemem praw i wymagań, konsekwentnie wprowadzając w życie.
11.Ukierunkować nadmierną aktywność dziecka na właściwy cel (np. pozwolić na uczestnictwo w szkolnych pozalekcyjnych zajęciach sportowych, zorganizować rodziny wypoczynek itp.).
12.Czuwać nad stawianiem celów na miarę możliwości dziecka (niezbyt odległe w czasie, na odpowiednim poziomie trudności). Dzielić pracę, naukę na mniejsze bloki, z przerwami między nimi.
13.Dyskretnie pomagać w organizowaniu działań dziecka tak, aby zawsze osiągnęło zamierzony cel, zakończyło czynność, wykonało zadanie.
6.Jak nagradzać dobre postępowanie?
Oto kilka propozycji:
- pochwała – słowa uznania za dobrze wykonaną pracą lub właściwe zachowanie, wypowiedziano życzliwym tonem, potwierdzone przytuleniem i serdecznym wyrazem twarzy,
- tabliczka – znajdująca się w widocznym miejscu na której umieszcza się nalepki lub gwiazdki, aby zachęcić dziecko do dobrego zachowania,
- lista dobrych czynów – opisująca sukcesy dziecka: wartościowe czyny, zasługujące na pochwałę. Gdy tylko dziecko zrobi coś dobrego, choćby to była z początku drobnostka, wpisz to na tablicę i przeczytaj komuś,
- barometr zachowania – gdy dziecko zrobi coś dobrego, do szklanego naczynia wrzuca się cukierki lub ziarnka grochu – w zależności od wieku dziecka (jest to widzialny bodziec wzmacniający pozytywne zachowanie). Chodzi o stworzenie systemu przyznawania punktów, których określona liczba upoważniałaby do nagrody, jaka może być na przykład pójście do kina, na łyżwy. Najważniejsze jest zastąpienie negatywnego myślenia pozytywnym, na to – warto pamiętać- potrzeba czasu.
7.Przykłady ćwiczeń dla dzieci nadpobudliwych psychoruchowo zmniejszające chaotyczność wyładowań ruchowych.
- stemplowanie na papierze
- kopiowane rysunków
- odrysowywanie wzorów
- rysowanie lub malowanie na papierze
- kompozycje ze sznurka i kolorowych włóczek
- malowanie na podkładzie z kaszy
- kolorowa wydzieranka
LITERATURA
T. Walończyk, A. KOŁAKOWSKI, M. SKOTNCKA, „NADPOBUDLIWOŚĆ PSYCHORUCHOWA U DZIECI”, LUBLIN 1999, WYD. BIFOLIM
P. COOPRE, K. IDEUS, “ZROZUMIEĆ DZIECKO Z NADPOBUDLIWOŚCIĄ PSYCHORUCHOWĄ”, WARSZAWA 2001, AKADEMIA PEDAGOGIKI SPEJALNEJ
